ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ Ή ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ
Κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, συμβαίνουν ευχάριστα, αλλά και δυσάρεστα γεγονότα. Γεγονότα που θα διαμορφώσουν τη προσωπικότητά του, θα επηρεάσουν τη στάση του απέναντι στη ζωή και θα καθορίσουν τη μελλοντική συμπεριφορά του. Αυτά τα προσωπικά γεγονότα, σε συνδυασμό με τη συνεχή ενημέρωση για δυσάρεστες εξελίξεις στο εσωτερικό και το εξωτερικό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οδηγούν το άτομο να αναπτύξει μια συγκεκριμένη οπτική αντίληψης της πραγματικότητας. Το άτομο βρίσκεται, λοιπόν, αντιμέτωπο με το εξής, ασυνείδητο συνήθως, δίλημμα: αισιοδοξία ή απαισιοδοξία;
Η αισιοδοξία συνίσταται στη σταθερή τάση των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται και να προσεγγίζουν τον κόσμο και τα γεγονότα γύρω τους με μια θετική χροιά, προσμένουν, δηλαδή, θετικές εξελίξεις σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς τους, υιοθετώντας μια ελπιδοφόρα και ευχάριστη διάθεση ως προς την ζωή γενικότερα. Αντιθέτως, οι άνθρωποι εκείνοι που χαρακτηρίζονται ως απαισιόδοξοι είναι συνήθως σκυθρωποί και δυστυχείς, διότι θεωρούν ότι δεν θα επιτύχουν αυτά που επιθυμούν και ότι είναι πιο πιθανό να τους συμβαίνουν άσχημα, παρά καλά, πράγματα (Scheier & Carver, 1985).
Η αισιοδοξία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας θετικός τρόπος σκέψης, ένας τρόπος σκέψης πιο ρεαλιστικός, πιο ευέλικτος και πιο αποτελεσματικός στην επίλυση προβλημάτων, ένας τρόπος σκέψης που συνδέεται στενά με τη βίωση θετικών συναισθημάτων. Ο καθένας θα μπορούσε να εξασκηθεί και να υιοθετήσει σταδιακά έναν αισιόδοξο τρόπο σκέψης, εφόσον γίνεται λόγος για «εκμαθημένη/επίκτητη αισιοδοξία» (Seligman κ.α., 2009· Shatte κ.α., 1999).
Πώς, όμως, θα μπορούσε κάποιος να αρχίσει να σκέφτεται αισιόδοξα; Πηγή της πολυπόθητης αισιοδοξίας είναι το «προσωπικό στυλ απόδοσης», ο τρόπος, δηλαδή, με τον οποίο το άτομο ερμηνεύει και νοηματοδοτεί τα θετικά και τα αρνητικά γεγονότα της ζωής του (Shatte κ.α., 1999). Το προσωπικό στυλ απόδοσης κυμαίνεται σε τρεις διαστάσεις:
- Προσωποποίηση, κατά την οποία ο άνθρωπος αποδίδει ένα γεγονός είτε στον εαυτό του (εσωτερικό αίτιο) είτε σε άλλους (εξωτερικό αίτιο)
- Μονιμότητα, κατά την οποία ο άνθρωπος αποδίδει ένα γεγονός σε μια σταθερή-μόνιμη αιτία ή σε μια ασταθή-πρόσκαιρη αιτία
- Διάχυση, κατά την οποία ο άνθρωπος αποδίδει ένα γεγονός σε μια καθολική-γενική αιτία ή σε μια συγκεκριμένη-ειδική αιτία
Συνεπώς, ένας αισιόδοξος άνθρωπος, αποδίδοντας τα αρνητικά γεγονότα σε εξωτερικά, ασταθή και συγκεκριμένα αίτια, έχει την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να τα αντιμετωπίσει με τη χρήση μεθοδικών και δημιουργικών λύσεων. Αντιθέτως, τα θετικά γεγονότα αποδίδονται σε εσωτερικά, σταθερά και γενικευμένα αίτια από έναν αισιόδοξο άνθρωπο, με αποτέλεσμα να προσμένει συνεχώς θετικές εξελίξεις στη ζωή του. Από την άλλη πλευρά, ένα απαισιόδοξο άτομο αποδίδει τα αρνητικά γεγονότα σε εσωτερικά, σταθερά και καθολικά αίτια, ως εκ τούτου νιώθει απελπισμένο και ανίκανο να τα αντιμετωπίσει. Το ίδιο άτομο, αποδίδοντας τα θετικά γεγονότα σε εξωτερικά, ασταθή και ειδικά αίτια, θεωρεί ότι είναι μεμονωμένα περιστατικά και ότι δεν πρόκειται να ξανασυμβούν.
Η καλλιέργεια της αισιοδοξίας δεν είναι εύκολη υπόθεση, ιδιαίτερα όταν ένα άτομο είχε προηγουμένως υιοθετήσει έναν απαισιόδοξο τρόπο σκέψης. Χρειάζεται επίμονη και συνεχής προσπάθεια, προκειμένου το άτομο να αλλάξει σταδιακά τον τρόπο που ερμηνεύει τα γεγονότα γύρω του. Όμως, αυτή η προσπάθεια αναμφισβήτητα αξίζει, γιατί η αισιοδοξία μπορεί να επιδράσει σε μεγάλο βαθμό στη σωματική, αλλά και στη ψυχική υγεία των ανθρώπων.
Βιβλιογραφία:
Scheier, M. F., & Carver, C. S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4(3), 219.
Seligman, M. E., Ernst, R. M., Gillham, J., Reivich, K., & Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford Review of Education, 35(3), 293-311.
Shatte, A. J., Reivich, K., Gillham, J. E., & Seligman, M. E. (1999). Learned optimism in children. Coping: The Psychology of What Works, 165-181.