“ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΛΑ Ή ΚΑΚΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ”
Η καθημερινότητα είναι γεμάτη προκλήσεις και διαφορετικά συναισθήματα, τα οποία κατακλύζουν την ψυχή μας, γεμίζοντας τις στιγμές μας κατά τη διάρκεια της μέρας. Οι σκέψεις μας, ο τρόπος που δρούμε, τα γεγονότα που συμβαίνουν, οι εκπλήξεις που προκύπτουν, οι εξελίξεις στον κοινωνικό, οικονομικό, επαγγελματικό, προσωπικό χώρο μας προκαλούν μια σειρά από συναισθήματα, είτε θετικά είτε αρνητικά.
Είναι γεγονός ότι πολύ δύσκολα μπορεί να οριστεί, τι είναι συναίσθημα. Σίγουρα πρόκειται για ένα υποκειμενικό βίωμα. Είναι μια προσωπική εμπειρία που αποτυπώνεται συνειδητά με διαφορετικό στον καθένα τρόπο.
Μπορεί για παράδειγμα στη θέα ενός μεγάλου ελέφαντα κάποιος να νιώσει ενθουσιασμό, δέος και μεγάλη χαρά, όμως αντίθετα ένα παιδάκι μπορεί να αρχίσει να κλαίει φοβισμένο και απειλούμενο. Παρατηρούμε δηλαδή εδώ, πως η ίδια πηγή προκαλεί διαφορετικά συναισθήματα.
Σε μια αναζήτησή μου στο διαδίκτυο, για τον ορισμό του συναισθήματος, συνάντησα μια ενδιαφέρουσα πρόταση από τον ψυχίατρο κ. Γιώργο Νικολάου, κατά τον οποίον τα συναισθήματα είναι ένα σύνολο μηνυμάτων και πληροφόρησης που παράγονται από τον εγκέφαλό μας, από ειδικά νευρωνικά κυκλώματα που εξυπηρετούν το σκοπό αυτό με μη λογικό τρόπο (non – cognitive). Λέγοντας μη λογικό τρόπο , ο κ. Νικολάου αναφέρεται, όπως ο ίδιος μας λέει, στο ότι δεν διαμεσολαβούνται άμεσα από σκέψεις και λογικές διεργασίες.
Αυτό μπορεί να γίνει κατανοητό, καθώς τα συναισθήματα , όπως είπαμε παραπάνω δημιουργούνται αυτόματα.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να καταστεί σαφές πως, επειδή υπάρχουν συναισθήματα, τα οποία βιώνουμε με σκληρό και δύσκολο τρόπο, για παράδειγμα η θλίψη, η απόγνωση, ο θυμός, η αηδία κ.ά., δεν σημαίνει πως τα συγκεκριμένα συναισθήματα είναι κακά και υπάρχουν για να μας προκαλέσουν ζημιά και να μας τραυματίσουν .
Όλα τα συναισθήματα προκαλούνται αυτόματα ως αντίδραση σε κάποιο ερέθισμα. Όλα τα συναισθήματα έχουν έναν πραγματικά ουσιαστικό λόγο ύπαρξης, επικοινωνώντας μας κάποιο μήνυμα. Ακόμα και αυτά που ενδεχομένως τα αισθανόμαστε ως βαθιά αρνητικά μέσα μας, γεννιούνται για να μας επισημάνουν με έναν διαφορετικό τρόπο, τί συμβαίνει στο παρόν μας και με τί είμαστε συντονισμένοι εκείνη την στιγμή.
Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να αναφερθούμε στον τροχό των συναισθημάτων του Robert Plutchic. Όπως επισημαίνει το Therapist Aid σε μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης αυτού του ιδιαίτερου «χάρτη» των συναισθημάτων, ο Plutchic προσδιορίζει 8 βασικά συναισθήματα, τα οποία είναι η χαρά, η εμπιστοσύνη, ο φόβος, η έκπληξη, η λύπη, η αηδία, ο θυμός, και η προσδοκία. Αυτά ας τα ονομάσουμε πρωτογενή συναισθήματα, τα οποία δημιουργούν αναμεταξύ τους διάφορα άλλα προηγμένα συναισθήματα .
Εικόνα: Τροχός των συναισθημάτων του Robert Plutchic.
Φανταστείτε τον τροχό που βλέπετε στην εικόνα ως μια παλέτα στα χέρια ενός ζωγράφου , ο οποίος έχοντας τα βασικά χρώματα στη διάθεσή του, δηλαδή το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε, κάνει διάφορους συνδυασμούς και δημιουργεί το πορτοκαλί, το μωβ, το καφέ, το πράσινο κοκ.
Κάτι τέτοιο θα μπορούσαμε να πούμε ότι συμβαίνει και με τη δημιουργία των δευτερογενών και τριτογενών συναισθημάτων, διευρύνοντας έτσι τη συναισθηματική γκάμα πέραν των 8 βασικών συναισθημάτων του Plutchic. Ο ίδιος άλλωστε ,όπως μπορείτε να δείτε πάνω στον τροχό, έχει αποτυπώσει τα συναισθήματα που προκύπτουν από τους συνδυασμούς των 8.
Τα συναισθήματα είναι οδηγοί στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Ας πούμε ότι μοιάζουν με τις σημαδούρες που υπάρχουν στη θάλασσα και προειδοποιούν τα πλεούμενα ή τους κολυμβητές ή με τα σήματα που είναι χαραγμένα σε διάφορα σημεία στο βουνό και βοηθούν την πλοήγηση του ορειβάτη. Τα συναισθήματα είναι η πυξίδα που δείχνει που βρισκόμαστε, τί ανάγκες έχει το σώμα, η ψυχή μας, αν ο τρόπος που ζούμε, σκεφτόμαστε, συμπεριφερόμαστε είναι σε αρμονία με τις ανάγκες αυτές, μάς δείχνουν επίσης πώς αντιδρούμε στα γεγονότα.
Δεν ωφελεί να φοβόμαστε τα «αρνητικά» ή ακόμα για παράδειγμα να ντρεπόμαστε για τα «θετικά» συναισθήματά μας, γιατί επιτελούν ακριβώς αυτό το πολύ σημαντικό έργο μεταφοράς, επικοινωνίας μηνυμάτων και μόνο ως έτσι θα μπορούσαμε να τα αντιλαμβανόμαστε και αποδεχόμαστε.
Η αναγνώρισή τους δεν είναι εύκολη υπόθεση και η απάντηση στο ερώτημα «τί νιώθεις τώρα ;» δεν είναι πάντα έτοιμη να δοθεί. Πολλές φορές μπερδεύουμε και δεν γνωρίζουμε ακριβώς τί νιώθουμε και αυτή η θολή κατάσταση με τη σειρά της δημιουργεί περαιτέρω επιπλοκές, παρεξηγήσεις και συγκρούσεις που θα μπορούσαν να αποφευκτούν, αν μπορούσαμε να δώσουμε ακριβή και σαφή όνομα και νόημα στο συναίσθημα που βιώνουμε την εκάστοτε στιγμή.
Δεν υπάρχουν καλά ή κακά συναισθήματα!! Όλα χρειάζεται να γίνονται αποδεκτά στην καθημερινότητά μας και με ψυχραιμία να μπορούμε να τα αφουγκραστούμε εστιάζοντας στο τι θέλουν να μας επικοινωνήσουν.
Φυσικά, τη στιγμή που κάποιος νιώσει π.χ. πανικό, δεν είναι εύκολο να ελέγξει το συναίσθημα αυτό και να σταθεί ψύχραιμα, προσπαθώντας να κατανοήσει για ποιο λόγο προέκυψε. Μπορεί , όμως, αυτή η προσωπική εργασία να γίνει κάποια στιγμή όπου θα επικρατεί ηρεμία και διάθεση χρόνου.
Σε κάποιο άλλο άρθρο μας θα μιλήσουμε για τα δευτερογενή και τριτογενή συναισθήματα, πώς αυτά δημιουργούνται, από ποιά άλλα συναισθήματα αποτελούνται, αλλά και ποιά τα μηνύματα που θέλουν να μας επικοινωνήσουν.
Πάνος Σπανός – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
ΠΗΓΕΣ
- http://thetherapistaid.com/therapy-worksheet/wheel-of-emotions/emotions/adults
- Post-Traumatic Integration (Τροχός των συναισθημάτων)
- http://soulscan.gr/anxiety/anagnwrisi-synaisthimatwn/
Ο Αρθρογράφος
