ΠΕΝΘΟΣ: ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΑΓΑΠΗΣ
Γράφει η Ελένη Προύντζου
Όλοι έχουμε βιώσει στη ζωή μας μια απώλεια ενός αγαπημένου μας προσώπου, μια απώλεια που συντάραξε τα δεδομένα και μας οδήγησε σε μια οδυνηρή, αλλά και λυτρωτική διαδικασία πένθους. Αυτή η διαδικασία μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν ένας κοντινός μας άνθρωπος πεθαίνει ή απλά «χάνεται» από την ζωή μας για κάποιο λόγο (π.χ. διαφωνία, απόσταση). Μέσω του πένθους, λοιπόν, το άτομο προσπαθεί να συνειδητοποιήσει την απώλεια του αγαπημένου του, να διαχειριστεί τα αρνητικά συναισθήματα που τον κατακλύζουν και εν τέλει να προσαρμοστεί σε μια νέα καθημερινότητα χωρίς εκείνον.
Σύμφωνα με τους Kübler-Ross και Kessler (2009), η διαδικασία του πένθους περιλαμβάνει πέντε στάδια: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, αποδοχή. Πρώτα έρχεται συνήθως η άρνηση. Δεν μπορείς να συνειδητοποιήσεις την πραγματικότητα της απώλειας και βρίσκεσαι σε μια «κατάσταση σοκ». Μετά κάνει την εμφάνισή του ο θυμός. Θυμός προς τον κόσμο, προς τον Θεό, προς τον άνθρωπο που πέθανε και σε άφησε μόνο σου. Ο θυμός κρύβει τον πόνο που νιώθεις, την ένταση της αγάπης σου προς τον άνθρωπο που έχασες, είναι ένας τρόπος να εξωτερικεύσεις τα συναισθήματά σου. Σταδιακά έρχεται και το στάδιο της διαπραγμάτευσης, το οποίο συνοδεύεται από τύψεις και ενοχές. Αναρωτιέσαι τι θα μπορούσες να είχες κάνει διαφορετικά, αν θα μπορούσες να κάνεις κάτι να αποτρέψεις αυτή την απώλεια, αν μπορείς να κάνεις τώρα κάτι για να αποτρέψεις μελλοντικές απώλειες. Μήπως αν ήσουν καλύτερος άνθρωπος, δεν θα συνέβαινε κάτι τέτοιο; Αναπάντητα ανούσια ερωτήματα σε τροβιλίζουν στην προσπάθειά σου να κατανοήσεις τον λόγο που βιώνεις αυτή την απώλεια, τον λόγο που βιώνεις αυτόν τον πόνο.
Μετά την επικέντρωση στο παρελθόν, έρχεται κάποια στιγμή η ώρα να εστιάσεις στο παρόν. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται το καταθλιπτικό συναίσθημα. Όλα σου φαίνονται ανιαρά και απαθή, παύεις να έχεις ενδιαφέροντα, «χάνεσαι» στην θλίψη και στον πόνο. Στο τέλος, όμως, βλέπεις ένα «φως» και αυτό το φως είναι η αποδοχή. Η αποδοχή δεν σημαίνει ότι πλέον είσαι «καλά» και ξεχνάς τον πόνο. Σημαίνει απλά ότι αποδέχεσαι την φυσική απώλεια του αγαπημένου σου προσώπου και προσπαθείς να προσαρμοστείς στα τρέχοντα δεδομένα. Προσπαθείς να επικεντρωθείς στους ανθρώπους που έχεις δίπλα σου, χωρίς να ξεχνάς αυτόν που έχασες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι τα παραπάνω στάδια πένθους είναι ενδεικτικά, δεν ακολουθούν μια καθορισμένη χρονική σειρά και ο καθένας μπορεί να επανέρχεται σε όποιο στάδιο όσες φορές θέλει.
Κάποιες συμβουλές που θα μπορούσαν να δοθούν σε κάποιον που βιώνει τη διαδικασία του πένθους είναι οι εξής:
- «Είναι εντάξει να μην είσαι καλά» (it’s okay not to be okay). Πάρε τον χρόνο σου. Μην πιέζεις τον εαυτό σου να «προχωρήσει». Βίωσε τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθεις. Βίωσε τον πόνο της απώλειας.
- Προσπάθησε να μην συγκρίνεις τον εαυτό σου με άλλους. Ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο να ανταπεξέρχεται στα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής. Ο καθένας είναι μοναδικός, έχει τα δικά του δυνατά στοιχεία που μπορεί να αξιοποιήσει στις δυσκολίες.
- Προσπάθησε να διαμορφώσεις ένα υποστηρικτικό κοινωνικό δίκτυο. Όσο και αν θέλεις να μείνεις μόνος σου κάποιες ημέρες, άλλες ημέρες θα συνειδητοποιήσεις ότι χρειάζεσαι βοήθεια, ψυχολογική ή υλική, από τους αγαπημένους σου. Επικοινώνησε μαζί τους, μίλησε τους για το πώς αισθάνεσαι, για το τι χρειάζεσαι, για το πώς θέλεις να σου συμπεριφέρονται αυτή την δύσκολη χρονική περίοδο. Όλοι θα θέλουν να σε βοηθήσουν, απλά δεν θα ξέρουν με ποιον τρόπο να σε προσεγγίσουν.
- Το ότι προχωράς στη ζωή σου δεν σημαίνει ότι ξεχνάς. Όταν φτάσει η ώρα να αποδεχτείς τη νέα πραγματικότητα και καταφέρεις να χαμογελάς περισσότερο, μπορεί να νιώσεις τύψεις. Ενοχές ότι είσαι χαρούμενος μετά την απώλεια. Δεν πρέπει να ξεχνάς, όμως, ότι έτσι είναι η ζωή. Δεν μπορείς ούτε να αλλάξεις το παρελθόν ούτε να είσαι δυστυχισμένος για πάντα. Κρατάς στην καρδιά σου τον αγαπημένο σου και προχωράς μπροστά.
Η διαδικασία του πένθους είναι, λοιπόν, ξεχωριστή για τον καθένα. Κάποτε είχα μάλιστα ακούσει ότι χρειάζονται 365 ημέρες για να συνειδητοποιήσεις πλήρως την απώλεια κάποιου, 365 ημέρες ώστε να βιώσεις όλες τις γιορτές, όλες τις εποχές, όλες τις σημαντικές ημέρες, χωρίς αυτόν που αγαπάς. Χρειάζεται χρόνος να συνειδητοποιήσεις ότι δεν θα εμφανιστεί στο κατώφλι σου ο αγαπημένος σου. Είναι αναγκαία, συνεπώς, η διαδικασία του πένθους, με όλα τα αρνητικά συναισθήματα που την συνοδεύουν. Άλλωστε, όπως αναφέρει και η Devine (2017), «το πένθος είναι απλώς η αγάπη στην πιο άγρια και οδυνηρή μορφή της, είναι μια φυσική και λογική αντίδραση στην απώλεια»..
Βιβλιογραφία:
- Devine, M. (2017). It’s ok that you’re not ok: Meeting grief and loss in a culture that doesn’t understand. Sounds True.
- Kübler-Ross, E., & Kessler, D. (2009). The five stages of grief. In Library of Congress Catalogin in Publication Data (Ed.), On grief and grieving (pp. 7-30).
Ο Αρθρογράφος
