«Η ΔΥΣΜΟΙΡΗ ΜΗΤΕΡΑ, Η ΕΚΑΒΗ»

Η ΔΥΣΜΟΙΡΗ ΜΗΤΕΡΑ, hΕΚΑΒΗ

(Αφιερωμένο σε όλες τις μητέρες που πάσχουν)

Όταν μια μητέρα έχει χάσει όλα της τα παιδιά πώς μπορεί να καταπνίξει την οργή που «ηγεμονεύει» στα σωθικά της;

Σήμερα θα ασχοληθούμε με την φιγούρα της Εκάβης. Ποια είναι η Εκάβη; Είναι η σύζυγος του βασιλιά της Τροίας, Πριάμου αλλά και η μητέρα πολλών γνωστών ηρώων του Τρωικού πολέμου, όπως του Έκτορα, του Πάρη, του Δηίφοβου, του Τρωίλου κτλ. Τις πληροφορίες μας για το πρόσωπο της Εκάβης τις γνωρίζουμε τόσο από την Ιλιάδα όσο και από τραγωδίες του Ευριπίδη Τρωάδες, Εκάβη.

1. Ο ΦΟΒΟΣ… ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Αρχικά, αν θέλουμε να αναζητήσουμε σκηνή στο έργο Ιλιάς που να μας παρουσιάζεται ολοκάθαρα η αγωνία της μητέρας για το παιδί της χρειάζεται να καταφύγουμε στην ραψωδία Χ. , όπου η Εκάβη θλίβεται με την απόφαση του γιου της, Έκτορα να συγκρουστεί με τον Αχιλλέα:

(Αν και δεν συνηθίζω να παραθέτω στα άρθρα μου μετάφραση στο συγκεκριμένο άρθρο θα κάνω μια εξαίρεση)

  [στιχ. 82 -89, ραψωδία Χ]

Μετάφραση: « Έκτορα, τέκνο μου, σε αυτά εδώ δείξε σέβας και δείξε έλεος σε εμένα, 

Την ίδια, αν κάποτε σου προσέφερα το στήθος μου που καταπραΰνει (τον πόνο) 

Αυτά να φέρεις στη μνήμη σου αγαπητό μου τέκνο, και να αμυνθείς τον εχθρικό άνδρα, 

Όντας μέσα στα τείχη και μη στέκεσαι μπροστά σε αυτόν, 

Άκαμπτος είσαι/Ανελέητος είναι. Γιατί αν ακριβώς σε σφαγιάσει εσένα, εγώ πλέον, 

Δε θα θρηνήσω μέσα στα στρώματα το αγαπητό μου τέκνο, το οποίο γέννησα η ίδια, 

Ούτε η σύντροφος σου, πλούσια προικισμένη, αλλά μακριά μας εσένα μεγάλε… 

Θα κατατρώγουν κοντά στα πλοία των Αργείων γοργά σκυλιά,»

2. ΟΙ ΟΔΥΡΜΟΙ ΚΑΙ Ο ΘΝΗΝΟΣ… ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Ο Έκτορας αφανίζεται εν τέλει, από τη λόγχη του Αχιλλέα και σέρνεται από το άρμα του νικητή ανελέητα μέχρι το στρατόπεδο των Αχαιών. Στη ραψωδία Ω όμως, ο Πρίαμος καταφεύγει ως ικέτης (με τη προστασία των θεών) στα πλεούμενα των Αργείων και ζητά από τον Αχιλλέα να δώσει πίσω σε εκείνον το σώμα του γιου του. Εδώ έχουμε την ευκαιρία να σκιαγραφήσουμε τη φιγούρα του Πριάμου, αλλά θα μας απασχολήσει σε επόμενο άρθρο. Ο Πρίαμος μετά από πολλές προσπάθειες καταφέρνει και πείθει τον φονιά του γιου του και γυρνώντας στην Τροία του αποδίδει νεκρικές τιμές. Μετά το θρήνο της Ανδρομάχης (σύζυγος του Έκτορα) ακολουθεί ο θρήνος της μητέρας, Εκάβης:

 [στιχ. 748 – 758 , ραψωδία Ω]

Μετάφραση: «Έκτορα, με ψυχή, ο πιο αγαπητός απ’ όλα τα παιδιά μου,

Σε εμένα ακόμα και ζωντανός όταν ήσουν, ήσουν αγαπητός για τους θεούς,

Και δυσαρεστούνταν για εσένα ως προς το γραφτό του θανάτου σου, 

Γιατί τα άλλα παιδιά μου ο γοργoπόδαρος Αχιλλέας,

Πουλούσε, όποιον έπιανε, πέρα από άκαρπη θάλασσα,

Μέσα στην Σάμο και την Ίμβρο και τη Λήμνο την αφιλόξενη,

Και εσένα αφού σου αφαίρεσε τη ψυχή με την χάλκινη επιμήκη αιχμή,

Πολλές φορές έσερνε τον ίδιο (εσένα) γύρω από το μνήμα του συντρόφου Πατρόκλου,

Τον οποίο φόνευσες, αλλά δεν ανέστησε αυτόν,

Και τώρα σε εμένα δροσερός και μόλις (πρόσφατα) αφανισμένος στο παλάτι,  

Κείτεσαι…

3. Η ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΑΔΥΣΩΠΗΤΩΝ ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΝ

Μετά την άλωση της Τροίας, Η Εκάβη όπως και άλλες Τρωαδίτισσες πιάστηκαν αιχμάλωτες των Αχαιών (ως λάφυρα). Ο Ευριπίδης στην τραγωδία του Τρωάδες, αν και σε όλο το έργο μας τονίζει το πώς οι Τρωαδίτισσες εγκαταλείπουν τον πλουσιοπάροχο τους βασιλικό βίο και γίνονται σκλάβες, δεν παύει στην Έξοδο να μας δείχνει τον πόνο της μητέρας. Γίνεται γνωστό και στην Εκάβη πώς ο Αστυάναξ (γιος του Έκτορα), το εγγόνι της θανατώθηκε αφού το έριξαν οι Αχαιοί από τα ψηλά τείχη της Τροίας και η δύστυχη μητέρα του Έκτορα δε μπορεί να μη φέρει στο νου της και τον θρήνο για τον δικό της γιο:

[στιχ. 1178 – 1179 ]

Μετάφραση: Ω χεράκια που μοιάζετε τόσο πολύ με τα χέρια του γλυκού σας πατέρα,

Μπροστά μου με τσακισμένες τις αρθρώσεις κρεμόσαστε,

 [στιχ. 1185 – 1186 ]

Μετάφραση: Αλλά εσύ δε κήδεψες εμένα (Έκτορα), αλλά εγώ εσένα που είσαι νεότερος από εμένα,

Θάβω το δύστυχο σου νεκρό σώμα εγώ η γριά που δεν έχω πια πατρίδα/ γη και παιδιά,

Είναι συγκλονιστικό το πώς η Εκάβη, ενώ ξεκινά να θρηνεί το εγγόνι της, καταλήγει και θυμάται τον αγαπημένο της γιο, τον Έκτορα και εν τέλει, στέκεται στο πλευρό στην Ανδρομάχης καθώς και η ίδια έχει υπάρξει μητέρα και μπορεί να την συναισθανθεί.

4. ΤΟ ΑΚΑΤΑΠΑΥΣΤΟ ΑΛΓΟΣ… ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Αν θέλουμε να δούμε το πως εκτείνεται σταδιακά το σκοτάδι στα σπλάχνα της Εκάβης, τότε θα πρέπει να αναζητήσουμε τη συνέχεια της ιστορίας στην τραγωδία Εκάβη πάλι του Ευριπίδη. Η Μητέρα βρίσκεται στη Θράκη και μαθαίνει από τη σύναξη των Αχαιών πως η Πολυξένη, η κόρη της πρέπει να θυσιαστεί στον βωμό του Αχιλλέα και όσο και αν προσπαθεί να πείσει τον σοφό Οδυσσέα να μην επιχειρήσει κάτι τέτοιο είναι αδύναμη λόγω της θέσης της να αποτρέψει τη μοιραία κηλίδα:

 [στιχ. 426 – 430 ]

Μετάφραση:

ΠΟΛΥΞΕΝΗ: Έχε γεια, μητέρα, και έχε γεια Κασσάνδρα μου, 

ΕΚΑΒΗ: Άλλοι είναι ευτυχισμένοι αλλά η ευτυχία δεν υπάρχει στη μητέρα σου, 

ΠΟΛΥΞΕΝΗ: Και εσύ ο αδελφός μου, ο Πολύδωρος στους κατοίκους της Θράκης που λατρεύουν την ιππασία έχε γεια, 

ΕΚΑΒΗ: Αν αλήθεια ζει. Δυσπιστώ. Με κάποιον τρόπο σε όλα δυστυχώ, 

ΠΟΛΥΞΕΝΗ: Ζει και όταν σε βρει ο θάνατος θα σου το κλείσει τα μάτια ερμητικά,

Η τραγική ειρωνεία είναι πώς ο Πολύδωρος ο γιος της είναι ήδη νεκρός…

5. Η ΟΡΓΗ… ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Τα απανωτά χτυπήματα κάποια στιγμή θα οδηγήσουν το θύμα σε απόγνωση και αγανάκτηση. Μόλις αντικρύζει η Εκάβη το σώμα του νεκρού της γιου του Πολύδωρου πώς θα ήταν ορθό να αντιδράσει; Ο νεαρός Πολύδωρος, λόγω του Τρωικού πολέμου, είχε σταλεί στη Θράκη κοντά στον άρχοντα της, Πολυμήστορα μαζί και με το χρυσάφι του Πριάμου για ασφάλεια, σε περίπτωση που Αχαιοί συνέτριβαν τα τείχη της Τροίας. Ο Πολυμήστωρ αν και φίλος της οικογένειας του Πριάμου φόνευσε τον Πολύδωρο για να πάρει το χρυσάφι για τον εαυτό του. Στις σκέψεις της Μητέρας μια λέξη ηχούσε διαρκώς:

ΕΚΔΙΚΗΣΗ…

Εκδίκηση όχι μόνο για την άδικη σφαγή του γιου της, εκδίκηση για όλες τις στενοχώριες που είχε βιώσει γνωρίζοντας πλέον πως οι θεοί δεν είναι με το πλευρό της.

Και καταστρώνει ένα σχέδιο για να φέρει τον Πολυμήστορα και τους γιους του ενώπιον της. Συναντώντας τον άρχοντα της Θράκης τον καλεί να έλθει στη σκηνή της για να του μιλήσει τάχα για έναν θησαυρό που κρύβεται κάτω από τα εδάφη της Τροίας. Ο Πολυμήστωρ, χωρίς να υποψιαστεί κάτι, μαζί με νεαρούς του γιους κινούνται προς τη σκηνή και ενώ οι υπόλοιπες Τρωαδίτισσες στην αρχή κολάκευαν τον Πολυμήστορα και τα ενδύματα του και είχαν φιλική διάθεση απέναντι στους γιους του, σύντομα φανέρωσαν τους δόλιους σκοπούς τους:

[στιχ. 1161 –  1171]

ΠΟΛΥΜΗΣΤΩΡ: Αμέσως αφού άρπαξαν ξίφη από κάποιο σημείο των πέπλων τους, 

Τα παιδιά μου έσφαξαν, και άλλες γυναίκες από τις εχθρικές κάπως, 

Αφού με άρπαξαν όλες μαζί, κρατούσαν τα χέρια μου, 

Και τα άκρα μου και ενώ υπήρχε ανάγκη να συνδράμω στα παιδιά μου, 

Αν ύψωνα το πρόσωπο μου, 

Με κρατούσαν από την κόμη, και αν κινούσα τα χέρια μου, 

Με το πλήθος των γυναικών ο δύστυχος δεν είχα κάποιο όφελος, 

Και στο τέλος, συμφορά μεγαλύτερη της συμφοράς, 

Μου έφεραν εις πέρας κάτι φοβερό. Γιατί από τα μάτια μου, 

Αφού πήραν καρφίτσες, τις ταλαίπωρες κόρες (ματιών) μου, 

Τρυπούν, καταματώνουν.

Και έτσι, η Εκάβη, μια γυναίκα που κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου δεν είχε βάψει τα χέρια της με αίμα κινήθηκε προς αυτό το μονοπάτι. Μια μητέρα που αγαπούσε τα παιδιά της έφτασε σε σημείο να θανατώσει βάναυσα αθώες νεαρές ψυχές… Το ερώτημα είναι; Μετά από ένα τέτοιο κακούργημα ποιο είναι το επόμενο στάδιο;

6. ΤΟ ΚΕΝΟ…

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Janko Richard, Edwards Mark W. , Richardson Nicholas. (2018). Ομήρου Ιλιάδα Τόμος Β΄ (Επιμ.) Ρεγκάκος Αντώνης (Μτφρ.) Χαμέτη Ρένα, Καίσαρ Μαρία, Νούσια Μαρία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
• Μαυρόπουλος Γ. Θεόδωρος. (2008). Ευριπίδης Εκάβη. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος.
• Μαυρόπουλος Γ. Θεόδωρος. (2008). Ευριπίδης Τρωάδες. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Ζήτρος.

Ο Αρθρογράφος